Мамандықты таңдау бойынша ұсыныстар

Егер сен бала жасынан дәрігер немесе ғарышкер болуды армандасаң, әлі күнге дейін өз таңдауыңыздың дұрыстығына күмән келтірмесеңіз - сізде мәселе жоқ. Ана мен әже не айтса да, сен фанатиканың табандылығымен химия немесе биология оқулықтарын құрайсың немесе "Жас физик" үйірмесіне барасың және мектеп бітіргеннен кейін не істеу керектігін жақсы елестетесің.

Егер солай болса, онда сен бақытты боласың, өйткенікөптен күткен соңғы қоңырау соғылғандакөптеген балалар өздерін "кім болу" және қайда түсу және жалпы не істеу керек екенін білмейді.

Мамандықты таңдау мәселесі алаңдатқаны жақсы - бұл сенің әлеуметтік және психологиялық кемелденуін білдіреді. Егер саған әлі де мамандықты таңдауға немқұрайлылықпен қарасаң: анам заң институтына жетектеп (өйткені саған "тарих сәл ұнайды"), ал содан кейін сен жалықтыратын қағаздармен жұмыс істеуді және адамдармен сөйлесуге деген қабілетін жоқ деп шыға келмесін.

Кәсіби өзін-өзі анықтау қиындықтары әдетте екі санатында балаларда пайда болады. Бұл өмірде алғашқылар қызықты ештеңе таппады. Сондықтан да мұғалім қандай пәнге деген сүйіспеншілігін оята алмады, ал таланттар жерге көміп тасталған. Мұндай балалар жақсы оқи алады, бірақ оларға ештеңе ұнамайды, олардың өмірі өте қызықсыз немесе бірқалыпты. Өйткені, әлемде оларды қоршайтын нәрседен ешнәрсе ерекше әсер етпейді.  Не таңдау керек? Әдетте, олар әкем кім боп жұмыс істейтінін білмейді, ихтиолог деген кім екенін білмей –жалпы кәсіптер әлемінде өте аз бағдарланады. Балалардың екінші санаты оқуда да, белсенділіктің басқа да түрлерінде де белсенді. Олар бір мезгілде үш үйірме, бес факультатив және он спорттық секцияларға қатысады. Оның үстіне, оларда бәрі бар. Егер адам талантты болса, ол барлық жерде талантты. Алайда... ол да не ұнайтынын анықтай алмайды, өз өмірін байланыстырғысы келетіннен артық.

Өз-өзімді қалай түсіне аламын? Психологтар мамандықты таңдауда адамның психологиялық ерекшеліктері мен мамандықтың тиісті сипаттамаларына сәйкес келуі өте маңызды деп санайды. Мамандық қызықты болуы керек. Егер саған жануарлар, өсімдіктер ұнаса, онда саған кәсіби қызметінде тірі табиғат объектілеріне тап қызықты болады. Егер сен техниканы сүйсең-оған деген қызығушылық сені инженер-конструктор немесе физика-теоретик қызметінде қолдайтын болады.

Кез - келген мамандық адамда "кәсіби маңызды қасиеттер" аталуын талап етеді - мысалы, корректорға назар аудару, суретшіге-бейнелі ойлау және т. б.маңызды. Күмән болғанжағдайда, сенің қабілеттерің барынша іске асырылатын мамандықты таңдап ал, осы қызметте үлкен табысқа жетесің.

Ақырында, іске асырылатын кәсіби қызмет түрі сіздің жеке, мінез-құлқыңыз бен сәйкес келуі тиіс. Айталық, егер сен ашық болсаң, - саған көптеген байланыстарға байланысты мамандықтар көп болады, ал егер эмоционалды тұрақсыздық – ұзақ уақыт бойы шоғырлануды талап ететін торлы қызмет түрлерін орындай алмайсың.

Сонымен, мамандықты таңдау үшін, ең алдымен өзін тану қажет. Өзіңізге жиі сұрақ қоясыз: "Мен не істеуім керек?"", "Бұл әлемде Мен кім?", "Неге мен өмір сүремін?". Өзіңізді жақсы білуге және осы сұрақтарға ішінара жауап беруге көмектесу (оларға толық жауап бермеңіз) қарапайым жаттығу көмектеседі: өзіне басқа адамның көзімен қараңызшы. Сіз жақсы білетін нақты адам - айталық, дос немесе партадағы көршіміз, анасы немесе сүйікті қыз. Өз қылықтарыңызды басқа адам жасаған сияқты түсіндіруге тырысыңыз –шынайы дәлелдерді білмей. Басқа адамдар сені қалай көретінін түсінесің, бірақ екінші жағынан субъективизмнен құтыласың, өйткені өз көзіңде бөренені көрмегені белгілі.

Сіздің мінезіңіз әлі қалыптасады, сондықтан сіз "ұялшақ" деген сияқты болғандықтан ғана өзіне жапсырма жапсырмау және әртіс кәсібінен бас тарту қажет емес. Күрес, өзіңмен жұмыс, өзіңді таныңдар. Адамның психикалық қасиеттері (қабілеттері, мүдделері немесе мінез белгілері болсын) – тек икемді, өзгеріп тұратын қасиеттер. Музыкаға қабілеті жоқ, бірақ онымен айналысқысы келетін адамға музыкалық есту қабілетін дамытатын жағдайлар аз емес. Ең бастысы-қызығушылық; есте сақта: қабілеттер қызметте қалыптасады. Жұмыс істеу, жұмыс істеу дағдысы. Бір қабілеттерде сіз алыс емес.Екінші жағынан, қызығушылық өтет ұрақты емес. Көптеген балалар қандай да бір оқу пәнін жақсы көреді деп ойлайды, ал шын мәнінде оларға мұғалім ұнайды. Сонымен қатар, психология немесе сол экономика саған ұнайтынын түсіну қиын.  Қателеспеу үшін кәсіптер әлеміне қатысты өз ой-өрісін кеңейту керек. Ересек адамдарға олардың кәсіби қызметі туралы сұрақтар қой - әдетте, адамдар өздерінің нағыз жұмысымен студенттік жылдары туралы қуана-қуана айтады. Сонда сен осы сала саған қызықтыма, әлде құжаттар берілетін мамандық туралы білгеннің барлығы-оның атауы.

Сонымен, өз қабілеттеріңді, мүдделеріңді және жеке тұлғалық қасиеттеріңді талдай отырып, сіз мамандық емес - ЖОО, колледж немесе факультет таңдауға кірісесің. Қандай  мамандықтар сені қызықтыратын қызмет түріне сәйкес келетінін анықта. Бұл әрдайым бірдей сәйкестік емес (мысалы, компьютерді жөндеу үшін "радиоэлектроника" мамандығын алу керек). Шешім қабылдау психологиялық сипаттағы көптеген факторларға негізделуі тиіс: ЖОО беделі мен сайыс, достардың, ата-аналардың пікірі, оқу құны. Әр нұсқаның артықшылықтары мен кемшіліктерін бөлек параққа жазып алыңыз. Деректерді достарыңызбен және туыстарыңызбен бірге талдаңыз.

Әрқашан есіңде болсын: соңғы таңдау тек сен үшін ғана, мамандықты таңдап, тағдырды таңдайсың. Мамандық рахат әкелуі тиіс (саған жағымды эмоциялар) және сіздің мүмкіндіктеріңіздің барынша іске асырылуын қамтамасыз етуі тиіс (қоғамға пайда).

Әрбір адам өмірде бір рет өз мамандығын таңдады. Дұрыс шешім қабылдау үшін көптеген факторларды ескеру қажет – өз ниеттерін, психологиялық ерекшеліктері мен мүмкіндіктерін, сондай-ақ қоғамның қажеттіліктерін.